Dosyamızın üçüncü yazısını Davut Bayraklı kaleme aldı: Eric Hoffer’ı Niçin Okumalıyız?
***
Toplumun Aynasında Yolculuk: Kitlesel Hareketlerin Sırlarını Keşfetmek
Eric Hoffer, (25 Temmuz 1902 – 21 Mayıs 1983) aslen Alman Yahudi’si bir ailenin çocuğu olarak doğan Amerikalı düşünür ve yazardır. Toplum psikolojisi, insan davranışı ve kitlesel hareketlerin analizi gibi konularda önemli bir yer edinen Hoffer, özellikle “Kesin İnançlılar” adlı kitabıyla geniş kitleler tarafından çok kısa bir sürede tanındı. Ancak bu kitabın dışında yazdığı diğer eserleri de derin analiz ve düşünceler içerir.
“Kesin İnançlılar: Kitle Hareketlerinin Doğası Üzerine Düşünceler” adlı kitabında Hoffer, kitlesel hareketlerin ortaya çıkışını, organize olma biçimlerini ve insanların neden bu tür hareketlere katıldığını inceler. Kitap, toplumsal değişimin içerisindeki fanatizm ve tutkunun rolünü anlamak için adeta bir rehber niteliğindedir. Hoffer, insanların temel motivasyonları olan toplumsal bağlar, sosyal düzen ve kendi kimliklerini bulma arayışlarına değinir ve kitlesel hareketlere katılımın sosyal ve psikolojik dinamiklerini açıklar.
Hoffer’ın diğer önemli eserleri arasında “The Ordeal of Change” (Değişim Sancısı), “The Passionate State of Mind” (Tutkulu Bir Zihnin Durumu) ve “The Temper of Our Time” (Zamanımızın Ruhu) yer alır. Toplumun değişim ve dönüşüm süreçleriyle nasıl başa çıkabileceğine, bireylerin kendi düşüncelerini nasıl koruyabileceğine ve ortaya çıkan kitlesel hareketlerin potansiyel etkilerine odaklanan Hoffer’ın çalışmaları, siyasi ve sosyal liderler, sosyologlar, psikologlar ve düşünürler arasında büyük bir alaka gördü. Yazıldıkları günden bugüne değin kitlesel hareketler, toplumsal değişim ve insan psikolojisi üzerine nitelikli incelemeler sunan eserleriyle Eric Hoffer; halen, kendine özgü bakış açısı ve derinlemesine analizleriyle değerli ve etkili bir düşünür olarak kabul ediliyor.
Değişen Hayat Çizgisi
Eric Hoffer’ın en az eserleri kadar taşıdığı dramatik ögeler nedeniyle hayat hikâyesi de ilgi çeker. Henüz 5 yaşındayken annesini, 6 yaşındayken bugün bile bilinmeyen bir tıbbî nedenle görme yetisini kaybeder. 15 yaşına geldiğindeyse yine bilinmeyen bir tıbbî nedenle bir anda görme yetisini geri kazanır. Dokuz yıl boyunca gözleri görmeyen ve hiçbir şey okuyamayan Hoffer, görme yetisini geri kazanması ile müthiş bir okuma ve derinlikli analizlere başlar. Yeniden kör olup bir daha hiç görememe ihtimalinin verdiği korkuyla elindeki zamanının çoğunu okumaya ayırır. Ailenin fakir oluşu ve dokuz yıl boyunca görememesi yüzünden Hoffer, hayatında hiçbir zaman bir okulda eğitim almadı. Olağanüstü bir merak ve özgüven ile hayata atıldı ve kendi kendisinin öğretmeni olup yetiştirdi. Geniş bir okuma yelpazesi edindi ve çeşitli konularda derinlemesine bilgi sahibi olmaya özen gösterdi. Genç bir adamken her iki ebeveynini de kaybeden, parasızlıkla mücadele eden ve silahlı kuvvetlere başvurusu tıbbi gerekçelerle reddedilen Eric Hoffer, bir dönem intihara bile kalkıştı.
Sokak Filozofu
“Sokak filozofu” olarak da anılan Eric Hoffer, hayatının büyük bölümünü sokaklarda geçirdi, işçi olarak çalıştı ve alt sınıftan birçok farklı insanla etkileşimde bulundu. Bu sayede gerçek dünyadaki insanların gündelik hayatlarında taşıdıkları endişeleri, deneyimleri ve korkuları anlamasını sağlayacak bakış açısını kazandı. Edindiği bu tecrübelerin sonucunda en ünlü eseri olan ve kendisinin dünyaca tanınmasını sağlayan “Kesin İnançlılar” kitabını limanda hamallık yaparken yazdı. Hoffer, kendi yaşam deneyimlerinden, geniş okumalarından ve araştırmalarından beslenerek yazdığı “Kesin İnançlılar”da, kitle hareketlerinin psikolojik ve sosyolojik dinamiklerini analiz etti.
Merkezinde “Kitle hareketleri nasıl ortaya çıktı ve insanlar neden bu hareketlere katılma gereği duydular?” sorularının yer aldığı eser, bu sorulara verdiği cevapların bugün de güncelliğini koruduğu için kitle hareketlerini anlamada halen rehber eser olma özelliğini korur. Hoffer’ın çalışmaları, siyasilerden akademisyenlere, sosyologlardan düşünürlere kadar geniş bir kesimde ilgi görür. Toplumsal değişim, insan davranışı ve kitlesel hareketler üzerine sağlam analizler sunan bu sıra dışı düşünür, halen düşünceleri ve eserleri üzerinden incelenir ve tartışılır.
Okuyucuya Kazandıran Yazar
Eric Hoffer, hayatı boyunca hiç eğitim almamasının yanında maddi imkânsızlıklar yüzünden çalışmak zorundaydı. “Kesin İnançlılar” isimli eserini yazana kadar işportada meyve satıcılığı, tarlalarda ırgatlık, maden ve dok işçiliği gibi değişik işlerde çalıştı. Hoffer’ın “Kesin İnançlılar”ı yazmadan önce uzun süre çalıştığı “dok işçiliği”ne ayrı bir parantez açmalıyız. Çünkü bu iş gerçekten insan bedenini yoran, fizikî olarak yıpratan bir iş… Dok işçiliği, gemi ve denizcilik endüstrisinde kullanılan ve doklarda yani “limanlardaki yükleme-boşaltma noktalarında” ağır kargo eşyalarının elle veya mekanik araçlarla yükleme ve boşaltma işlerini yapmayı ifade eder. Hoffer, bu işte kargonun elle taşınması, gemiye yüklenmesi veya gemiden indirilmesi gibi görevleri yerine getiriyordu. Bu işçilik, ağır işlerin yapıldığı, fiziksel dayanıklılık gerektiren bir meslekti ve Hoffer’ın erken dönem yaşam deneyimlerinden biriydi. Bu deneyimler, Hoffer’ın ilerleyen yıllarda insan davranışı, toplumsal değişim ve kitlesel hareketler üzerine düşünmesinde etkili oldu. Kısacası limanda hamal olarak tanımlayabileceğimiz bir işi yapan Hoffer, bir taraftan etrafındaki insanları inceliyor ve analiz ediyor bir taraftan da siyasi, sosyal ve dinî bağlamda ortaya çıkan kitlesel hareketlere ait detaylı bir perspektif sağlıyordu.
Sonuç olarak Hoffer, dikkatli okuyucuya kitlesel hareketlerin doğası ve işleyişi hakkında geniş ve farklı bir bakış açısı sunar. Onun eserleri, kitle hareketlerinin neden ortaya çıktığını, nasıl organize olduğunu ve insanların kalabalıklar halinde neden bu tarz hareketlere katıldığını daha iyi anlamamıza yardımcı olur.
İnsan Psikolojisi ve Motivasyon
Hoffer, eserlerinde toplumsal değişimler ve dönüşümlerle alakalı önemli gördüğü problemleri ele alır. Yazarın bu noktada yaptığı tespitlerle okur, toplumların nasıl evrildiğini, toplumsal değişimin zorluklarını ve insanların fert olarak bu değişime nasıl tepki verebileceğini daha iyi anlar. Bu sayede insanlar, fert olarak kendi rollerini ve etkilerini değerlendirebilir ve toplumsal değişimle başa çıkma becerilerini geliştirebilir. Düşünürün eserlerinde en çok dikkatimizi çeken özelliklerden birisi de insan psikolojisi ve motivasyon ila alakalı yaptığı derin analizlerdir. Bu analizler sayesinde, bir insanın neden ve nasıl tutkulu bir inanca ya da harekete katıldığı, kimlik ve bağlantı ihtiyaçlarının rolü hakkında fikir sahibi olabilir, kendi düşünce ve motivasyonlarımızı anlama konusunda bir farkındalık geliştirebiliriz.
Sonuç
Hoffer’ın okurunu şaşırtan derinlikli analizleri ve fikrî yapısı, okurun olayları, hareketleri ve toplumsal dinamikleri daha kapsamlı bir şekilde değerlendirmesine yardımcı olan bir özellik taşır. Böylece Hoffer, dikkatli okurun toplumsal değişim, insan davranışı ve kitlesel hareketler üzerine daha şuurlu ve düşünceli bir perspektif geliştirmesine yardımcı olur. Bu arada eserleriyle insan doğasının derinliklerine inen bir analiz sunmayı ihmal etmediği gibi okuru da kendi düşüncelerini sorgulamaya teşvik eder.
Biz yazımızın ana eksenini Eric Hoffer’ın “Kesin İnançlılar” ve “Değişim Sancısı” isimli eserleri üzerine inşâ ettik. Bu iki eserin dışında yazarın Türkçeye kazandırılmış ve bir nevi aforizmalardan oluşan ancak şu an için baskısı bulunmayan bir eseri daha mevcut: “Aklın Muhteris Çağı.” Özellikle “Kesin İnançlılar” kitabının birkaç defa okunması ve üzerinde düşünülmesinin okura çok şey katacağına inanıyoruz. Son olarak şunu da söylemeliyiz, 20. yüzyılın en etkili 100 kitabı diye bir liste yapılsa Eric Hoffer’ın bahsettiğimiz iki kitabı da listede yer alır.
Davut Bayraklı
Dosya Yazıları
Cevdet Karal’ı Niçin Okumalıyız?
Nurettin Topçu’yu Niçin Okumalıyız?
Eric Hoffer’ı Niçin Okumalıyız?
Latife Tekin’i Niçin Okumalıyız?
Osman Cihangir’i Niçin Okumalıyız?
Bedri Gencer’i Niçin Okumalıyız?
Salih Mirzabeyoğlu’nu Niçin Okumalıyız?
2 Yorum