Sanatta Yapay Zekâ-İnsan İş Birliği
İlk yazımızda transhümanizm, yapay zekâ ve sanat birlikteliğinin olası fayda ve zararları ile ilgili bazı sorular sormuştuk. Bu birlikteliğin insanlığın geleceği için çok önemli ve gerekli olduğunu ortaya atan ve savunan transhümanist anlayışa karşı, bazı noktalarda şüphelerimiz olduğunu dile getirerek eleştirel bir bakış açısıyla meseleye yaklaşmıştık. Bu yazıda da aynı noktadan devam ederek örnekler üzerinden tedirginliklerimizi dile getirmeye çalışacağız.
Geçmişte çok defalar tecrübe ettiğimiz gibi dünya çapında küresel bir oyun sahnelenmeden önce her zaman popüler ya da öncü isimler vitrine çıkarılır, inandırıcılıkları kullanılarak kitleler yapılacak işe yavaş yavaş ısındırılır. Transhümanizm ile ilgili ilk fikirleri, sayborgları, uzay savaşlarını, uzay seyahatlerini, ışınlanmayı, insanın bilinçaltına fikir ekmeyi, insan zihninin bir server’a kopyalanabileceğini farkında olmadan bilimkurgu sinemasından öğrenen bir nesil olarak bu kurgu bize çok da yabancı değil.
Aynı şekilde yapay zekânın ve robotik teknolojinin sanata dâhil edilmesi meselesinde de küresel bazı isimler yakın zamanda dünya gündemine sokuldu. Bu isimler aracılığıyla sanat ve robotik teknoloji ortaklığı üzerinden eser üreten sanatçıların isimlerini duymaya başladık. Ancak biz bu isimlerden sadece en önemli ve alanında öncü olarak gördüğümüz birkaç isme sanat anlayışları ve yaptıkları sıra dışı işler sebebiyle değineceğiz. Yapay zekâ ve robotik teknoloji kullanarak sanat eseri üreten sanatçılar arasında en dikkat çeken çalışmaları yapan Çinli-Kanadalı sanatçı Sougwen Chung, yapay zekâ hareketinin önde gelen isimlerinden Alman sanatçı Mario Klingemann, 10 bin adet lale fotoğrafını yapay zekâ algoritmasına verip yapay zekânın lalelerin renk, şekil ve boyut gibi özelliklerini öğrenmesini sağlayan Anna Ridler ve mimari ve medya sanatlarını veri bilimi ve yapay zekâ ile birleştirerek çalışmalar üreten, yapay zekâ sanatının dünya çapında gelişmesine katkı sağlayan sanatçılardan Refik Anadol.
Teknolojiyle Üretilen Sanat
Görebildiğimiz kadarıyla yapay zekâ ve robotik teknoloji kullanarak sanat eseri üreten sanatçılar arasında en dikkat çeken çalışmaları yapan sanatçı Çinli-Kanadalı sanatçı Sougwen Chung. Sanatçı, kendisiyle yapılan röportajlarda sanat anlayışı içerisinde yapay zekâ teknolojisini kullanarak eser oluşturma yeteneğini daha ileriye taşıdığını ve ortaya etkileşimli sanat eserleri çıkardığını söylüyor. Chung’a bu noktada küresel destek de var elbette. Dünya genelinde konuşmalar yapıyor, röportajlar veriyor ve daha şimdiden konuşmaları 20’den fazla dile çevrilmiş durumda. Sougwen Chung üzerinde önemle duruyoruz zira kendisi yaptığı çalışmalarla, aldığı ödüllerle bahsettiğimiz alanda çok önemli ve öncü bir isim. Chung’un kişisel web sitesinde hızlı bir gezi yaptığımızda sanatçı için “kişiden kişiye ve kişiden makineye iletişim arasındaki yakınlığı ele almak için elle çizilmiş ve teknolojik olarak yeniden üretilmiş işaretleri kullanan, uluslararası üne sahip çok disiplinli bir sanatçı” tanımlamasıyla karşılaşıyoruz. Bunun yanında Chung’un “İnsan-Robot İş birliği ve Sanal Gerçekliği keşfeden ödüllü medya sanatçısı”, “Google, Bell Labs ve New Museum’da konuk sanatçı” ve “MIT Medya Laboratuvarı’nda eski Sanatçı ve Araştırmacı” olduğunu da öğreniyoruz. 2016’da Sougwen, hikâye anlatıcılığı ve hızlı prototipleme için sanal gerçeklik kullanmanın yenilikçi yollarını keşfetmek adına Google’da konuk sanatçı olarak da bulunmuş. Aynı zamanda, performans ve makine öğrenimi alanlarını keşfeden insan-robot iş birliği projesi Drawing Operations, Japonya Medya Sanatları Mükemmeliyet Ödülü’nü kazanmış.
| KUTU 1
New York’ta yaşayan Çinli-Kanadalı Sougwen Chung, insanların teknolojik gelişmelere verdikleri tepkileri ve bu gelişmelerin insan kültürü üzerindeki etkilerini araştırmak için geleneksel sanat teknikleriyle teknoloji arasındaki kesişimi keşfeden bir sanatçı. Konuşma konuları; “yapay zekâ, yaratıcılık, robotik, sanat ve bilim inovasyonu ve disiplinler arası iş birliği”. İnsan-makine iş birliği konusunda öncü olan Chung, çalışmalarıyla dünya genelinde tanınmakta. Projeleri, Tokyo’daki Ulusal Sanat Merkezi, ArtScience Müzesi Singapur, MIT Ortam Laboratuvarı, Çizim Merkezi, New York, Çağdaş Sanat Müzesi Cenevre, Tribeca Film Festivali, Mutek Festivali, Sonar Festivali gibi dünya genelindeki müze ve galerilerde sergilenmekte. Chung, Google, Eyebeam, Japan Media Arts ve Pier 9 Autodesk gibi kurumlarda sanatçı olarak çalışmış ve birçok ödül kazanmış. Sanatçının çalışmaları, teknoloji ile geleneksel sanat tekniklerinin birleştiği, robotlar, yapay zekâ ve diğer teknolojik gelişmeleri kullanarak insanların teknolojiye verdikleri tepkileri incelediği sanatsal performansları içeriyor. Örneğin, “Drawing Operations” adlı projesinde, Chung, robotlarla birlikte resim çizer ve çizimler müzisyenlerin canlı performanslarına eşlik eder. https://sougwen.com/project/drawing-operations. |
Chung hakkında yapılan haberlere baktığımız zaman, yapay zekâ teknolojilerini kullanarak yaratıcılığını daha da ileriye taşıyan ve etkileşimli sanat eserleri oluşturan bir sanatçı profiliyle karşılaşıyoruz. Chung, ününü pekiştiren “Drawing Operations” adlı çalışmada yapay zekâ teknolojilerini kullanarak izleyicilerin çizimlerini takip eden bir robotik kolla sanat eserleri oluşturuyor. İddiaya göre insanın yaratıcılığı ve yapay zekâ teknolojisinin birleşmesiyle oluşan benzersiz eserler ortaya çıkıyor. Küresel şöhrete sahip sanatçı Chung aslında “Drawing Operations” adlı sergi ve performans sanatı projesinde insansı robotik kolları ve yapay zekâ algoritmalarını kullandığı bir iş birlikteliği gerçekleştiriyor diyebiliriz. Zaten bu projenin temel amacı, insan ve makine arasındaki sınırı bulanıklaştırmak ve birlikte çalışmanın potansiyelini keşfetmek olarak açıklandı.
| KUTU 2
Sougwen Chung, Forbes ile gerçekleştirdiği bir röportajda teknoloji, yapay zekâ ve sanat arasındaki ilişkileri keşfetme konusundaki yaklaşımını açıklıyor. Chung, yapay zekâ ve robotların insanlarla etkileşimini araştıran sanatsal projelerinden bahsederek bu projeleri, insanların teknolojik gelişmelere verdikleri tepkileri incelemek ve teknolojinin insan kültürüne etkisini araştırmak için tasarlandığını söylüyor. Chung’un “Drawing Operations” adlı projesi robotlarla birlikte resim çizerek performans sergileme hakkında… Röportajda, Chung’un bu projesi hakkında fikirlerine ve projenin yapay zekâ ve insan iş birliğine dayalı doğasına da değiniliyor. Sanatçı ayrıca, teknoloji ve sanatın birleştiği bir dünya oluşturma konusundaki fikirlerini de paylaşıyor ve bu alanda gelecekte nelerin mümkün olabileceğine dair görüşlerini açıklıyor. Bu ilginç söyleşiyi okumak isteyenler için: https://www.forbes.com/sites/aswinpranam/2019/12/12/putting-the-art-in-artificial-intelligence-a-conversation-with-sougwen-chung/?sh=3d59282d3c5b
|
Sougwen Chung, robotik kolların hareketlerini yapay zekâ algoritmalarıyla koordine ederek sanat eserlerinin oluşumunda doğal insan hareketlerine benzer çizimler oluşturuyor. Chung tarafından gerçekleştirilen bu proje aslında sanat ve teknoloji arasındaki etkileşimi keşfetmek böylece insan-makine iş birliğinin potansiyelini göstermek için bir prototip diyebiliriz. Böylece yapay zekâ teknolojileri, insanın sanat eseri oluşturma becerisi ve düşüncesi ile birleşerek sanat eserlerine yeni bir boyut kazandırıyor. Sanatçının kişisel web sitesi incelendiğinde eğitimi, çalışmaları, projeleri, sergileri, başarıları, röportajları, eskizleri, yaklaşan etkinlikleri, sergileri ve konuşmaları hakkında tüm bilgilere ve görsellere ulaşılabilir. Bu arada sanatçının en kısa CV’sinin bile bizim birkaç yazımızdan çok daha uzun olduğunu da göreceksiniz.
Son olarak Chung dışında geleceğin sanatı ile ilgili iki örnek daha verebiliriz. Bu örneklerden ilki 1979 yılında Linz’de kurulmuş, yeni medya sanatı alanında faaliyet gösteren Avusturyalı bir kültür, eğitim ve bilim enstitüsü olan Ars Electronica. Bunun dışında ikinci bir örnek de 2008 yılında Amerika’da kurulan Gray Area Festival. Bu kuruluş da dijital sanat festivalleri, transhümanizm ve yapay zekâ teknolojilerinin sanat alanında nasıl kullanılabileceğini sergiliyor. Bu festivallerde, insan ve yapay zekâ etkileşimine dayalı performanslar, interaktif sanat eserleri ve dijital enstalasyonlar gibi birçok farklı proje sergileniyor. Bilmeyenler için kısaca açıklayalım; Enstalasyon “bir sanat eserinin belli bir mekânda veya ortamda sergilenmesi için hazırlanan yerleştirme veya kurulum” anlamına geliyor. Bu terim genellikle görsel sanatlar, heykeller, resimler, fotoğraflar ve diğer sanat eserleri için kullanılıyor. Enstalasyon, eserin mekân düzenlenmesini, ışıklandırmasını, malzemelerin yerleştirilmesini ve diğer detayları da kapsıyor.
Davut Bayraklı
Transhümanizm, Yapay Zekâ ve Sanat – 1
Kaynakça
Artut, S. (2019). Yapay Zekâ Olgusunun Güncel Sanat Çalışmalarındaki Açılımları. İnsan ve İnsan, 6 (22), 767-783. DOI: 10.29224/insanveinsan.478162.
Erten, Onur, Ömür Göktepeli̇ler. “Yapay Zekâ, Makine ve Sanat.” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13, no. 2 (2022): 145-153.
Gümüş, Fatih. “Müzelerde Yapay Zekâ Uygulamaları, Etkileri ve Geleceği.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019.
Güney, E. & Yavuz, H. (2020). Yapay Zekâ ile Sanatsal Üretim Pratiğinde Sanatçının Rolü ve Değişen Sanat Olgusu. Sanat ve Tasarım Dergisi, Sanat ve Tasarım Dergisi, 415-439. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sanatvetasarim/issue/58750/848434.
Tugay Çoban, Ufuk Uğur. “Sinemada Yapay Zekâ”, 2. Uluslararası Sanat, Estetik Sempozyumu ve Sergisi (2018).
Uzun, Y., Akkuzu, B. & Kayrıcı, M. (2021). Yapay Zeka’nın Kültür ve Sanatla Olan İlişkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, Ejosat Özel Sayı 2021 (ICAENS), 753-757. DOI: 10.31590/ejosat.1010691.
Uzun, Y., Akkuzu, B., Kayrıcı, M. “Yapay Zeka’nın Kültür ve Sanatla Olan İlişkisi.” Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi (2021): 753-757.
Zengin, Ferhat. “Akıllı Makine Çağı Sinemasına Giriş: Sinema Sanatında Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanımı.” İletişim Çalışmaları Dergisi 6, no. 2 (2020): 151-177.
https://en.wikipedia.org/wiki/Sougwen_Chung
https://sougwen.com/
https://sougwen.com/project/drawing-operations
https://www.artandcrea.com/blogart/refik-anadol-kimdir-biyografisi-ve-eserleri.
https://www.forbes.com
https://www.sothebys.com/en/articles/artificial-intelligence-and-the-art-of-mario-klingemann.
