İnsan kendini kelimelerle ifade eder. Kelimeleri yan yana getirerek kendini anlatır ve anlaşılmayı bekler. Çünkü insanlar arası anlaşmanın en önemli unsuru kelimelerdir. Kelimeler; kendilerine yüklenilen mana ile değer kazanır ve karşı tarafa etki eder. Kısacası kelimeler manaların evidir ki harflerden müteşekkildir. İnsan düşüncelerini kelimelerle ifade eder.
Her ilim dalının kendine ait kelimeleri olduğu gibi terim ve kavramları da vardır. Terim sözlüklerde, “bir ilim dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir anlamı olan söz” olarak tanımlanır. Terimin Arapçadaki karşılığı ise ıstılahtır. Terimler özel anlama sahip olduğu gibi kesin ve açık anlamlar taşırlar. Bu sayede insanlar arasında ortak bir payda sağlanır. Fakat her terim her ilim alanında aynı manaya da gelmez. Bunu da unutmamak lâzım. Her ilim dalında olduğu gibi İslami ilimlerden fıkhın da kendine has terimleri vardır. Terim sözlükleri ise seçilen ilmi alanla ilgili terimlerin alfabetik olarak bir araya getirilmesinden ibaret olan kitaplardır.
Bir dönem Diyanet İşleri Başkanlığı da yapmış olan merhum Ömer Nasuhi Bilmen İslami ilimler alanında çok sayıda eser vermiş velut bir âlimdir. Fıkıh terimleri ansiklopedisi diyebileceğimiz ve kendisinin “Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu” adını verdiği eser alanında son derece başarılı bir eserdir. Bu eser, mezhepler arası mukayeseli sistematik bir İslam hukuku kitabı olup Türkçe olarak yazılmış ve sekiz cilt olarak basılmıştır. Ömer Nasuhi bilmen sözkonusu kitabına yazdığı girişte kitabın İslam hukukunun bütün ana bölümlerini içerdiğini ifade etmektedir. Fakat bölümler daha çok Hanefi mezhebine göre düzenlemiştir. Gerektiğinde ise Maliki, Şafii, Hanbeli ve Zahiri mezheplerinin görüşleri de kısa olarak ifade edilmiştir. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu kitabının bir diğer özelliği ise Latin harflerinin kabulünden sonra İslam hukuku alanında yazılan en kapsamlı çalışma olması ve Türkçe olarak basılmasıdır. Bu kitap Ömer Nasuhi Bilmen’in yüksek ilmi derecesini gösteren ve kendisine ün kazandıran bir eserdir. Eser kaleme alınırken klasik temek kaynaklardan yararlanılmış ve her mezhebin görüşü kendi temel kaynağından verilmiştir. Ömer Nasuhi Bilmen fıkıh geleneğimizin son temsilcilerindendir. Eserini kaleme alırken geleneği takip etmiştir. Yazdığı Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu Türk hukuk tarihi ve mukayeseli hukuk çalışmalarına büyük bir katkı sağlamıştır.
İşte Semerkand yayınları tarafında tek cilt olarak basılan ve İslâm Hukuku Terimleri Sözlüğü ismi verilen kitap, Ömer Nasuhi Bilmen’in Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu adlı eserin ıstılahlar kısmının yeniden düzenlenmesinden oluşmaktadır. Kitabı hazırlayan Prof. Dr. Abdullah Kahraman, müellifin dilinin anlaşılması zor Osmanlıca ifadeler taşımasından ötürü metni bozmadan sadeleştirme yoluna gitmiş.
Özellikle fıkıh alanında çalışılmaya başlayanlara, genel olarak hukuk ve İslam hukukuna ilgi duyanlara kavramların anlaşılması noktasında yol açacak olan İslâm Hukuku Terimleri Sözlüğü’nün bir diğer özelliği ise her bir terimin Arapça ya da Osmanlıca orijinal hallerinin sözlükte parantez içerisinde gösterilmiş olmasıdır.
Ömer Nasuhi Bilmen’in Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu fıkıh ıstılahlarına dair yapılan çalışmalar içinde özel bir yere sahip ve müellifinin yıllar süren gayretinin bir meyvesidir. İslâm Hukuku Terimleri Sözlüğü’de bu kitabın ıstılahlar bölümünden meydana gelmiştir. Yazıyı bitirirken Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu’nun da alanında uzman akademik bir heyetin kontrolünde aslına sadık kalarak sadeleştirme çalışmalarına başlanıldığını ve Semerkand yayınları tarafından basılacağı haberini vermek isterim.
Serdar Kocabaş
