Kitaplar Canlıdır!

Ahmet Hamdi Tanpınar bir köşe yazısında, kendisinden yaşlı ve çok zeki bir münevverle Ankara Palas’ta geçen bir hatırasını anlatır. Ahmet Hamdi’nin elinde Kafka’nın bir romanı vardır. Sohbet ettiği bu münevver bir anda elinden kitabı alır, evirir çevirir ve sonra yüzünü buruşturur. Ahmet Hamdi’ye şöyle söyler: “Senin gibi zeki bir gencin bu cinsten dejenere muharrirleri okumasını hiç doğru bulmuyorum. Fakat kabahat sizde değil, bu kitapları memlekete sokan hükümettedir.”

Tarih, yasaklanan ve yakılan kitapların hikâyeleriyle dolu. Naziler sayısız kitabı törenle yakmış. Engizisyon Mahkemeleri ise Avrupa tarihinin kitap yakma rekortmeni. İspanya Engizisyonu, Endülüs yazmalarını ve İspanyolların sömürgeleştirdiği Güney Amerika’yı ve Mayaları anlatan kitapları küle çevirmiş. Böyle şeyler eskide kaldı diyorsanız yanılıyorsunuz. Amerika Birleşik Devletleri, Bağdat’ı işgal eder etmez millî kütüphanede bulunan 500 bin cilt kitabı ve dört binin üzerinde yazma eseri yağmaladı. Yetmedi bir de yaktı.

Tarihimizden de birkaç örnek verecek olursak Kazım Karabekir Paşa’nın hatıralarının matbaadan alınıp tuğla harmanlarında yakıldığını hatırlayabiliriz. Topkapı Sarayı’ndaki yüzlerce el yazmasının da kalorifer dairesinde yakıta dönüştüğünü anımsayabiliriz.

Kitap yakma ya da yasaklama hikâyeleri yazmakla bitmez. O halde biz, vakanın sebeplerine odaklanalım. İnsanlar aslında kitaplardan değil, fikirlerden korkar. Çünkü fikirler canlıdır. Girdikleri zihinde kendilerini gerçekleştirmek için harekete geçer. İnsanı eyleme sevk eder. “Olması gereken!” düşüncesini capcanlı tutar. Mevcut durumun, cari sistemin eleştirilmesini sağlar. Kısacası her fikrin rüyası vücut bulmaktır ve bunun için yerleştikleri insanın zihnini kendine karargâh seçer. İşte kitaplar, bu fikirlerin taşıyıcısıdır. Fikirlerle insanları buluşturan bir aracı da diyebilirim. Baskı odakları ise bu buluşmaya engel olmak ve kendileri gibi düşünmeyenlerin sayısının artmaması için kitapları yasaklama yolunu seçer. Peki, zararlı(!) fikirleri engellemenin yolu kitapları yasaklamaktan mı geçer? Tarih bunun aksini göstermiş ve yasaklanan kitapların etkisinin arttığını ortaya koymuştur. Etki tepki meselesi… Yasaklar çekicidir. İnsanın merak duygusunu kamçılar. Bir şeyin etkisini arttırmak istiyorsanız onu yasaklamanız kâfi.

Peki zararlı kitaplar yok mu? Elbette var. Zararlı, gereksiz kısacası kâğıt israfı sayısız kitap var. Ama bu kitapların zararlı etkisinden insanları korumanın yolu yasaklama olmamalı. Mesele toplumun bilinçlendirilmesidir. Eğitimin kalitesinin arttırılması… Kitapların vereceği zarar, onları okuyacak aklın eğitilmesi ile önlenir. Nitekim insan, aklıyla diğer varlıklardan ayrılır. Acizliği sebebiyle de fikirleri sürekli değişir. Bu değişimin, gelişim yönünde olması da sağlam bir inanca, düşünmeye, okumaya, araştırmaya bağlıdır.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bir köşe yazısında naklettiği baştaki anekdota dönelim. Cemil Meriç de Kafka’ya karşıdır. Ama bu karşıtlığını anekdottaki muharrir gibi yasakçılık teklifiyle değil eleştiriyle dile getirir: “Hasta bir vücut, dokunduğu her konuyu çarpıtan bir muhayyile. Kafka’nın dünyası bir akliye koğuşuna benziyor: ithamlar, işsizlik, bürokrasi, keşmekeş, zavallı aşk maceraları. (…) Kafka’nın zaferi abesin zaferi. Bu bedbaht ve imansız yazarın Türk insanına söyleyeceği tek söz yok.” Yine Cemil Meriç’in, “Kitaptan değil kitapsızlıktan korkmalıyız.” cümlesi sanırım konuyu özetliyor.

Sulhi Ceylan

 

 

DİĞER YAZILAR

3 Yorum

  • can , 13/04/2023

    Çok uzaklara gitmeye de gerek yok 28 şubat döneminde de benzer şekilde kitapların toplatılması, korku politikaları dolayısıyla kitapların yakılması, gömülmesi, farklı şekillerde imha yöntemlerinin geliştirilmesi, kitabın her daim bir korku unsuru olarak değerlendirilmesinin bir sonucu. kitap tehlikelidir. her zaman da öyleydi, öyle olmaya da devam edecek. yoksa iskenderiye’den bu güne kadar yakılan onca kitabı nereye koyacağız ki.

  • şakird , 12/04/2023

    kitap alamayacak duruma geldik be abi! kitaplar yasaklansa ne yazar yasaklanmasa ne yazar!

  • T. Tarık , 12/04/2023

    Bitirdin bizi Sulhi abi benim hikâye ne oldu

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir