Abdussamed Geçer, Nietzsche’nin hayat döngüsüne tarihin notlarını düştü.
***
*1844’te Rücken’de Lutherci bir papazın oğlu olarak doğar. Bu yıllarda Karl Marx, Hegel’in ‘‘Diyalektik İdealizm’’ini ‘‘Diyalektik Materyalizm’’e çevirir.
*1849’da Nietzsche, babasını kaybeder. Kısa bir süre sonra da erkek kardeşi Joseph ölür. Dostoyevski ölüme mahkûm edilir fakat bu sürgün cezasına çevrilir. Wagner, ‘‘Sanat Ve Devrim’’ isimli eseriyle sanat anlayışını ortaya koyar.
*1855’de Nietzsche, Pforta Kolej’ine başlar. Felsefe dünyası bu yıllarda Bergson ve Hussel gibi isimler kazanır. Schopenhauer ölür.
*1864’te Nietzsche papaz olmamaya karar verir ve Bonn Üniversitesi’ne girerek klasik filoloji okur.
*1865-66’da Nietzsche, Leipzig Üniversitesi’nde çalışmalarını sürdürmektedir. Bir sahafta tevafuken Schopenhauer’in ‘‘İstenç Ve Tasarım Olarak Dünya’’ isimli eseriyle karşılaşır ve okumaya başlar. Anarşizmin kurucularından Proudhon ölür. Wagner başarılarının doruğundadır. Dostoyevski ‘‘Suç Ve Ceza’’ romanını yazar.
*1867’de Orduya katılan Nietzsche attan düşünce geri gönderilir.
*1868’de Nietzsche, Wagner ile tanışır. Onunla dostluk kurar.
*1870’de Nietzsche, profesör olarak çalışmalarını İsviçre’de sürdürür. Kısa bir süre sonra da İsviçre vatandaşlığına geçer. Fransa-Almanya savaşında gönüllü olarak hastabakıcılık yapmaktan geri durmaz. Ekim ayında hastalanarak Basel’e döner ve dinlenmeye çekilir. Bu yıllarda Alman arkeolog Schliemann yaptığı kazıda ‘‘Truva’’ antik kentini ortaya çıkarır.
*1871-72’de Nietzsche ilk kitabı olan ‘‘Müziğin Ruhu Ve Tragedyanın Doğuşu’’ isimli yapıtını yayımlar. İngiliz matematikçi ve filozof Russel doğar.
*1873-77’de Nietzsche, dostları Brenner ve Paul Reé ile birlikte İtalya’ya geziye giderler. Sorrento’da tatil yapar. Wagner ile olan bağları çözülmeye başlar. ‘‘Çağa Aykırı Düşünceler’’ kitabında şu yapıtlarını yayımlar: ‘‘David Strauss, Dindar Ve Yazar’’, ‘‘Yaşam İçin Tarihin yararı Ve zararı üzerine’’. J. S. Mill ölür.
*1878’de Nietzsche, ‘‘İnsanca, Pek İnsanca’’yı yayımlar. Engels’in diyalektik materyalizmin ana ilkelerini betimlediği ‘‘Anti-Dühring’’ yayımlanır.
*1879’da iyice sağlığı bozulan Nietzsche için zor bir dönem başlar. Üniversiteden emekliye ayrılır.
*1880’de Nietzsche ‘‘Gezgin İle Gölgesi’’ isimi eserini, ‘‘İnsanca, Pek İnsanca’’nın ikinci ve son bölümü olarak yayımlar. Müzisyen dostu Gast ile birlikte Venedik’te yaşar. Almanya’da radyo kullanılmaya başlanır. Çaykovski ‘‘1812 Uvertürü’’nü besteler.
*1881’de Nietzsche kışı ve ilkbaharı Cenova’da geçirir. Yazın Sils Maria’da sonbaharda tekrar Cenova’da bulunur. Bu sırada kendi tarih felsefesinin temel görüşü olan ‘‘Ebedi Tekrar Dönüşüm’’ görüşünü geliştirir. Ruhsal romanın önde gelen temsilcilerinden Dostoyevski ölür.
*1882’ Nietzsche ‘‘Şen Bilim’’ adlı yapıtının basımını gerçekleştirir. Lou Salomé ile karşılaşır ve ona âşık olur. Yazı Tautenburg’da Salomé ve kız kardeşi Elisabeth ile geçirir.
*1883’te Nietzsche üstün insan/übermensch kavramını işleyip geliştirdiği ‘‘Böyle Buyurdu Zerdüşt’’ün ilk bölümünü kış boyunca kaldığı Rapollo’da yazar. Kitabın ikinci kısmını Sils Maria’da tamamlar. Wagner bu yılda ölür.
*1884’te Nietzsche, Nice’de ocak ayında ‘‘Böyle Buyurdu Zerdüşt’’ün üçüncü kısmını yazar ve aynı yılın sonunda yayımlar.
*1885’te Nietzsche ‘‘Böyle Buyurdu Zerdüşt’’ün dördüncü ve son bölümünü kış ayında Nice’de yazıp bitirir. Bu yapıtın yalnızca bir kopyası basılır ve filozof bunlardan yedi tanesini dostlarına gönderir.
*1886’da Nietzsche ‘‘İyinin Ve Kötünün Ötesinde’’yi yayımlar. Yine bu tarihte tarikat kurucusu ve Hindu Hintli Ramakrişna ölür. Yaşamı boyunca dinlerin aynı ve haklı olduğunu savunmuştur. Fransa’nın ABD’ye hediye ettiği özgürlük anıtı New York Limanı’na dikilir.
*1888’de kışı Nice’de, ilkbaharı Turin’de, yazı Sils Maria’da, sonbaharı yine Turin’de geçirir. ‘‘Wagner Olayı’’nı yayımlar. Kopenhag Üniversitesi’nde filozof hakkında dersler verilmeye başlanır.
*1889-94’ Nietzsche, Ocak ayının başında Turin’de bir bunama krizi (Démence) geçirir. Daha sonra genel bir paralizi durumu nedeniyle Jena’da bir sağlık evine yerleştirilir. Annesi bakımını üstlenerek onu buradan çıkarır ve Neimburg’a götürür. Bu sıralarda ‘‘Putların Alacakaranlığı’’ ve ‘‘Ecce Homo’’ yayımlanır. Muhammed Abduh modern bir İslam felsefesi kurmaya çalışır ve El-Ezher’de reforma girişir.
*1895-99’da, 1888 yılında yazılmış olan ‘‘Deccal-Hıristiyanlığa Lanet’’ ve ‘‘Nietzsche Wagner’e Karşı’’, filozofun toplu yapıtlarının 8. cildi olarak yayımlanır.
*1900 senesinin 25 Ağustos’unda Nietzsche en ufak bir zihinsel iyileşme göstermeden ölür. 1884’ten bu yana tuttuğu notlardan kız kardeşi Elisabeth dört yüz sayfa kadarını 1901 yılında ‘‘Güçlülük İstenci’’ adı altında yayımlar.
Görüldüğü gibi Nietzsche; ortalama bir düşünürün veya sanatçının yok olacağı kadar sanat ve düşünce bakımından zengin olan 19. yüzyılda adından söz ettirerek ne kadar büyük bir filozof olduğunu eserlerinden başka yaşadığı dönem itibariyle de kanıtlamıştır. Bu kısa şekilde verilen kronolojik yaşama göz attığımızda filozofun kolay bir yaşam geçirmediğini fark ediyoruz. Takdir edilir ki bu da filozofun sert felsefesine katkıda bulunmuştur.
Nietzsche’nin Kronolojik Yaşam Öyküsü – 2
1 Yorum