Künye: Okulsuz Toplum, Ivan D. Illich, Türkçesi: Mehmet Özay, Şule Yayınları, Nisan 2016.
***
Okul, eğitim için sağlanan parayı, insan ve iyi niyeti kendine mal eder. Buna ilâve olarak eğitim görevini üstlenen diğer kurumları da engellemeye çalışır. İş, boş zaman, şehir yaşamı ve aile yaşamının bile kendi başlarına eğitimin aracı olmaları yerine, bunların alışkanlıklar ve bilgi bakımından okula bağımlı oldukları peşin olarak kabul edilmiştir. Aynı zamanda, hem okul hem de diğer kurumlar altından kalkılamayacak bütçeler ortaya koymaktadırlar. (sayfa 21)
Branş öğretmenlerinin azlığı, sertifikaya verilen abartılı önemin neticesidir. Sertifika, piyasa manipülasyonunun alt yapısını oluşturmaktadır. Ve sadece okullaştırma zihniyeti içinde mantıklı gözükmektedir. Güzel sanatlar ve el becerisi gerektiren işlerle uğraşan pek çok öğretmen, herhangi bir zanaat erbabına göre daha az yetenekli, daha az yaratıcı ve daha az iletişim kurabilmektedir. (sayfa 29)
Okullar, ‘özgür eğitim’ terimiyle ifade edeceğim, açık uçlu, kişisel çabalarla elde edilen yeteneklerin araştırmaya yönelik kullanımını teşvik eden koşulların düzenlenmesinde bile hiçbir işe yaramazlar. Buna sebep olan ana etken okulun zorunlu olması ve okullaşma adına okullaşmanın gerçekleştirilmesidir. (sayfa 31)
Gerçek bir eğitimi hayata geçirebilmek için toplumun oluşumuna doğru olan yönelimin önünde duran en önemli engel, Chicago’da yaşayan zenci bir arkadaşımın ifade ettiği gibi hayallerimizin tamamen okullaştırılmış olmasıdır. Devlete, halkının evrensel eğitim yetersizliklerini araştırmasına ve gene halkını belli bir amaca uygun olarak uzmanlaşmış aracı kurum kurmasına biz izin veriyoruz. Böylece geçmiş nesiller neyin kutsal neyin dünyevi olduğunu tanımlayan yasalar oluşturmuşken, bizler diğer insanların eğitimi için neyin gerekli neyin gereksiz olduğu hususunda bir ayrım yapabileceğimiz saplantısında pay sahibiyiz. (sayfa 38)
Üniversite mezunları dünyanın zenginleri arasında seçkin bir hizmette bulunmak amacıyla okutulmuştur. Bu mezunların Üçüncü Dünya ile olan dayanışma talepleri ne olursa olsun, Amerikalı her bir kolej mezununun maliyeti dünya nüfusunun yarısının ortalama bir yaşam gelirinin beş katından daha fazla bir meblağı bulunmaktadır. (sayfa 51)
Modern üniversite, ancak potansiyel para makinesi ya da gücü ellerinde bulunduranlar olarak denenmiş ve sınıflandırılmış kişiler hakkında ayrılma imtiyazı bağışında bulunmaktadır. Aynı zamanda, elde edilen başarı belgelenemezse, hiç kimseye kendisini eğitmesi ya da başkalarına eğitim hakkı tanıması yolunda boş zaman için vergi gelirinden pay verilmemektedir. (sayfa 51)
İnsan, bir kez okulun ihtiyaç olduğunu kabul ettiğinde, diğer kurumlar için de artık kolay bir av haline gelmektedir. Genç insanlar, kendi hayal güçlerinin müfredatın sunduğu eğitimle şekillendirilmesine izin vermektedirler ve her çeşit kurumsal plânlamaya karşı şartlandırılmaktadırlar. ‘Eğitim’ bu insanların hayal güçlerinin sınırlarını daraltmaktadır. (sayfa 56)
Modern teknoloji şeylerin ‘ meydana getirmesini’ makinelere devretmek suretiyle insanın yeteneğini ve ‘hareket etme’ için potansiyel zamanını doldurarak ortadan kaldırmıştır. İşsizlik, modernizasyonun bir sonucudur. (Sayfa 82)
Okulsuzlaştırılmış bir toplumda, uzmanlar artık müşterilerinin kendi sahipleri oldukları eğitim geçmişlerine güvenmeleri iddiasında bulunmayacaklardır ya da müşterilerinin kendi eğitilmişliklerini takdir eden diğer uzmanlara gelişigüzel bir şekilde müracaat etmeleri garanti olmayacaktır. (sayfa 119)
Aktaran: Muhsine Fatma Türk