Millî Mücadele, Cumhuriyet tarihi içerisinde üzerine en çok çalışma yapılan ve bugün dahi farklı bakış açılarıyla tartışılagelen bir konu olma özelliğini taşıyor. Ancak şu bir gerçektir ki, yapılan çalışmaların birçoğu hep aynı sistem üzerinden yürütülmüş ve okuyucu, bir zorunluluğu yoksa bir süre sonra kitaptan sıkılmış ve bir kenara atmıştır.
Marmara Üniversitesi Tarih bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ali Satan, belki de okuyucuyu bu klişeler girdabından kurtarmak ve okuyucuya Milli Mücadele tarihine dair en merak edilen soruların cevaplarını tarihî belgeler ışığında vermek amacıyla 100 Soruda Millî Mücadele isimli kitabını kaleme almış.
Kitabın önsözünde yazar, Millî Mücadeleyi şu sözleriyle tanımlamaktadır: “Milli Mücadele, Türk tarihi içinde çok önemli ve bir o kadar da karmaşık bir devirdir. Büyük acıların, sıkıntıların, zulümlerin, fedakârlıkların, savruluşların, arayışların, ihanetlerin, kahramanlıkların, kaçışların ve vatan müdafaasında büyük buluşmaların yaşandığı bir dönemdir. Türk milletinin bin yıllık vatan toprağında, ata yurdunda düşman işgali karşısında yeniden toparlanıp karşı koyma iradesini gösterdiği zamanlardır.”
Eser, Osmanlı Devleti’nin I. Cihan Harbi’nden mağlup ayrılışının gerekçeleri, İttihat ve Terakki’nin bu mağlubiyetteki rolü, Mondros Mütarekesi ve Milli Mücadele bahsini hemen her yönüyle ele alan önemli sorulara cevap veriyor. Sultan Vahdeddin, Damat Ferit, Mustafa Kemal’in Anadolu’ya çıkışı ve faaliyetleri, Milli Mücadele döneminde Bektaşî ve Mevlevi’lerin tutumu ve daha birçok önemli konuyu tatmin edici cevaplarla anlatıyor.
Kitabın içeriğinin daha iyi anlaşılması adına Damat Ferit ve Sultan Vahdeddin ile ilgili iki konuyu özetlemekte fayda görüyorum.
Sina Akşin, gerek İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele Mutlakiyete Dönüş kitabında gerek Kısa Türkiye Tarihi isimli eserinde Damat Ferit’in İngilizlerle gizli bir anlaşma yaptığını söylemektedir. Ancak Satan, bu iddianın herhangi bir dayanağının olmadığını söyler. Ve bunu da İngiliz arşivinde araştırma yapıp kapsamlı bir makale yazan Selahi Sonyele’e dayandırır.
Yine kitapta, Sultan Vahdeddin’in Temsil Heyeti’yle ilgili şu sözleri son derece dikkat çekmektedir: Son Osmanlı Mebusan Meclisi açılışı için İstanbul’a giden ve Padişah Vahdeddin ile görüşen Mazhar Müfit Kansu; padişahın şu ifadesini zikreder: “Heyet-i Temsiliye benim tac-ı saltanatımın pırlantalarıdır. Allah sizden razı olsun, vatan ve milleti ve saltanatı ve hilafeti kurtardınız. Mustafa Kemal Paşa Hazretleri inşallah afiyettedirler, İstanbul’a teşrif etmeyecekler mi? Kendisiyle mülakata hasretim.” diye konuşur.
* Milli Mücadele nasıl ve ne zaman başladı?
* Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkması Osmanlı Genelkurmayı’nın operasyonu muydu?
* Mondros’ta verilen gizli mektupta neler yazıyordu?
* Müdafaa-i Hukuk cemiyetlerini kimler kurdu?
* Sultan Vahdeddin ile Mustafa Kemal Paşa arasındaki telgraf trafiğinin içeriği neydi?
* Mudanya Mütarekesi öncesinde İzmir’e gelen arabulucu mason kimdi?
* Milli Mücadele’de Türkistan ve Kıbrıs Türklerinin katkıları nelerdir? gibi pek çok sorunun cevaplandığı kitap üslubu ve cevaplarının doyuruculuğu ile emsallerinden ayrılıyor.
Ömer Ertürk
