Bilindiği üzere Türkiye’de hukuk -Cumhuriyet dönemi ile birlikte- tamamıyla Batılı bir mahiyet kazanmıştır. Yani hukuk sekülerleşmiştir. Dolayısıyla Türk hukuku, aydınlanma düşüncesinin tüm kodlarını içinde barındırır. Günümüz Türk hukukçularının ekserisi için aydınlanma düşüncesinin hukuku olan modern hukuk ideal olan hukuktur. Bu bağlamda Türkiye’de hukukçularca yayınlanan hukuk sözlüklerine göz attığımızda, modern/Batılı hukuk ıstılahlarının/terimlerinin Batılı bir mahiyette açıklanmasından ibaret olduğunu görürüz. Dolayısıyla günümüz hukuk sözlüklerinin tamamı aynı bakış açısıyla hazırlanmış, birbirini tekrar eden sözlüklerdir. Bu sözlüklerde yer alan İslam hukuku terimleri ise eskimiş/mâzide kalmış bir sistemin terimleri olarak açıklanır. İslam hukuku/fıkıh bağlantılı neşredilen sözlükler ise daha ziyâde ilahiyatçılarca kaleme alınmıştır.
Hukuk Sözlükleri:
Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü: Bir ilahiyatçı olan Mehmet Erdoğan tarafından hazırlanan bu sözlük, fıkhî terimleri içerisinde barındırdığı gibi günümüz hukuk terimlerini de içermektedir. Fıkhî terimlerin arapça yazılışlarını sözlüğün içerisinde bulmak mümkündür. Sözlüğün içerisinde “Nass” terimini de bulmak mümkün, “Ticari Şirket” terimini bulmak da.
Türk Hukuk Kurumu, Türk Hukuk Lûgati: Türk hukuk kurumunca hazırlanan sözlük, ilk baskısını 1943 yılında yapmıştır. Lûgat içerisinde İslam hukuku ıstılahlarını da, Batılı hukuk ıstılahlarını da barındırır. Batılı hukuk ıstılahlarının/terimlerinin karşısında bunların Almanca, Fransızca ve İngilizce karşılıklarını görmek mümkündür. İslam hukuku terimlerinin karşısında ise terimin Arapça karşılığı vardır. Lûgatin 1943 yılındaki baskısına Hasan Âli Yücel’in yazdığı önsöz ise dikkate değerdir. Yücel’e göre; bir memlekette milli bir hukuk ve onun bu vasıfta dili olmadıkça milli bir dil tam var bellenemez, hususiyle demokratik esaslara dayanan bir cemiyet, halkının yabancısı klişelerle kurulmuş bir yaşayışı binası halinde ise bu cemiyetle, o cemiyetin yaşama esasları arasında tehlikeli bir karşıtlık var demektir. Yücel’e göre, bizdeki Türk Medeni Kanunu’nun dilindeki eğilim, hukuk dilimizdeki millileşme ihtiyacına işarettir ve Türk hukukunu Türk dilinde söyleyebilmek ihtiyacı bugün de bir ülküdür, tüm kanunların dili Türk’ün öz dilinde olmalıdır. Yücel’in lûgatin önsözünde sarf ettiği sözler, bu lûgatin terimlerin muhtevasını okuyucuya aktarmak gayesinden çok, terimin “öz” Türkçe karşığını okuyucuya belletmeyi murat ettiğini düşündürmektedir. Yine lûgatin sunuşunda, lûgate İslam hukuku terimlerin konulmasının, Osmanlı döneminden kalma kanunların uygulanmasında anlaşmazlık yaşanmaması bakımından zarûrî olduğunu yazmaktadır. Roma hukukuna dair ıstılahlara yer vermenin sebebi olarak ise “yeni hukuk”un temel taşı olması gösterilmektedir.
Ejder Yılmaz, Hukuk Sözlüğü: Hukuk Profesörü olan Ejder Yılmaz tarafından hazırlanan Hukuk Sözlüğü ise günümüz hukukçularının sıklıkla başvurduğu sözlüklerdendir. Sözlüğün öğrenciler için hazırlanmış daha dar kapsamlı basımı da mevcuttur. Sözlükte modern hukukun sıklıkla atıf yaptığı latince terimleri, uluslararası hukukun kullandığı terimleri ve ulusal hukukça kullanılan terimleri bulmak mümkündür.
Selahattin Bağdatlı, Hukuk Sözlüğü: Daha ziyade öğrenciler için hazırlanmış bu sözlük de uluslararası hukukta kullanılan terimler ile günümüz hukuk terimlerine yer vemiştir. Osmanlı Devleti döneminde kullanılan hukuk terimlerini de sözlükte görebilmek mümkündür.
Yasemin Yaşa, Hukuk Terimleri Sözlüğü: İngilizce hukuk terimlerinin Türkçe ve Türkçe hukuk terimlerinin İngilizce karşılıklarını ihtiva eden sözlükte, Avrupa Birliği hukuku terimlerinin Türkçe karşılıklarını ayrı bir bölüm olarak görmek de mümkündür.
Orhan Şener, Hukuk Sözlüğü: Bu sözlük de İngilizce hukuk terimlerinin Türkçe’ye ve Türkçe hukuk terimlerinin İngilizce’ye çevrilmesinden ibarettir.
Feyza Yapıcı
