Edebiyatımızın sürükleyicisi olan dergiler, birçok edebî akımın ve yönelişin öncülüğünü yapmışlardır. Düşünce dünyamıza dokunan dergilerin, fikrî zenginliği arttırmak ve kültür ortamını canlı kılmak gibi önemli işlevleri bulunmaktadır.
Aylık kültür ve sanat dergisi Yönelişler, Nisan 1981 tarihinde ilk sayısını yayımlar. 12 Eylül sonrasında yayına başlayan dergi, bulunduğu dönemde kültürel iklimin koruyuculuğu bilinciyle hareket etmiştir. Her ne kadar aylık olarak çıkması tasarlansa da diğer birçok dergi gibi belirli aralıklarla çıkmıştır. Nisan 1981 ile Aralık 1990 seneleri arasında 53 sayı çıkan derginin iki ayrı yayın hayatı olduğu söylenebilir. Yani 1981’de çıkan ilk sayıdan Temmuz 1985’e kadar 43 sayı yayımlayan dergi, bu tarihten itibaren yayımına 5 yıl süreyle bir ara verir. Mart 1990’da çıkan 44. sayıyla birlikte Aralık 1990’a kadar yayınını sürdürür.
Yönelişler dergisinde üç ismin ana omurgayı oluşturduğunu, bu isimlerin Ebubekir Eroğlu, Ahmet Yücel ve Adnan Tekşen olduğunu söyleyebiliriz. TDV İslâm Ansiklopedisi’nde Yılmaz Daşçıoğlu da derginin kurucuları olarak bu isimleri göstermektedir. Ebubekir Eroğlu ve Adnan Tekşen’in yazı faaliyetleri Yönelişlerin’in kapanışına dek sürerken, Ahmet Yüksel’in dergide yoğun olarak yer alan yazı, şiir ve çevirileri 15. sayıdan sonra sekteye uğrar ve 19. sayı ile son bulur.
Yönelişler, Ebubekir Eroğlu ile özdeşleşmiştir. Bundan mütevellit derginin adı anıldığında Eroğlu’nun akla gelmesi doğaldır. Kuruculuğu ile beraber derginin yönetimindeki sorumluluğu ve yazı yükünü üstlenmesi gibi görevler Eroğlu’nu bir adım öne çıkarır. Yönelişler’in çıkmasında en önemli paya sahip olmasına rağmen ilk döneminde künyede ismine rastlanmaz. Yönelişler’in ikinci döneminin ilk sayısı olan 44. sayıda “Yöneten: Ebubekir Eroğlu” ibaresi açılış sayfasında yer alır. Bu durum, şairin ismini öne çıkarma gayesinin olmadığını gösterir.
Yönelişler, ilk çıktığı vakit “sahibi ve sorumlu müdürü” olarak belirtilen isim Mehmet Çetin’dir. Mehmet Çetin, bu unvanları Bürde Yayınevi adına taşır. 10. sayısına kadar görevini sürdüren Çetin’in dergi yönetiminden ayılması ile yerine Mehmet Ocaktan gelir. Dergi, 44. sayısı itibariyle ikinci yayın dönemine bazı değişikliklerle girer. Ahmet Şişman, İz Yayıncılık Ltd. Şti. adına dergi sahipliğinde bulunurken yazı işleri sorumlusu olarak da Yılmaz Daşçıoğlu görülür. Dergi kapanana değin Daşçıoğlu bu görevi sürdürürken 49. sayıdan itibaren Seyfettin Ünlü de yazı işleri yardımcısı olarak görev alır.
Yönelişler, Büyük Doğu, Diriliş, Mavera ve Edebiyat dergilerinin yayın politikasına benzer bir politikaya sahiptir. Dönemin özel şartları, toplumun yapısı, kültürel değerler de hiç kuşku yok ki dergideki zihniyeti şekillendirmiştir. 12 Eylül sonrasının sancılı günleri düşünüldüğünde derginin çıkışı için şartların biraz daha zorlaştığı görülmektedir.
1981 yılında Yeni Devir gazetesinde yer alan “Yönelişler Dergisi Yönetmeni ile Bir Konuşma” adlı röportajda Ebubekir Eroğlu, şunları söyler: “Bir toplum karanlıklar içinde bocalarken bile erdemli olan insanlar kadim olanın, asli olanın, âyan olanın peşindedir. Bu kendiliğinden ola gelen bir yöneliştir… Ayrıntıları aşarak, görünür olanı geride bırakıp geçerek, erdemli insanın bu en doğal yönelişinin arındırılmasına katkıda bulunmak istiyoruz.” Sanat ve edebiyat alanındaki toplumsal bir eksikliği karşılamak adına yola çıkan Yönelişler, hakikatin peşinde olmayı ilke edinmiştir.
Yönelişler dergisi, İslâm kültürü ile verilmiş ürünlerin tanıtımına sık sık yer verir. Edebî çalışmaların bu yönden beslenmesine destek veren dergi, İslâm kültürü ile şekillenmiş bir sanatsal bakış açısına sahip. Özellikle 5. sayısında düzenlenen soruşturma dosyası buna örnek gösterilebilir. “Kaynaklanma” başlığını taşıyan soruşturma dosyası, edebiyatta kaynaklanma konusunun ele alındığı bir çalışmadır. Burada sanat ve kültür ürünlerinin gelenekle ilişkisi ve edebiyatımızda İslâmî eğilimlerin varlığı konusu irdelenir. Fakat hiçbir zaman politik, ideolojik bir yansımanın ürünü olmaz. Asıl olan edebiyattır ve 53 sayılık yayın hayatı boyunca da böyle devam etmiştir.
Derginin ilk sayısında yer alan Sunuş başlıklı yazıda, “Yeni Türk edebiyatının gözden geçirilmesine, incelenmesine doğrudan ve dolaylı yoldan katkıda bulunmak; çağdaş kültür değerleri ve anlayışları tanıtmak; dilin değişik zaman ve değişik toplumsal dönemlerde aldığı biçimlerle tanışıklık sağlamak amacıyla hemen her sayıda Eski Türkçe metinlerden kısa örnekler sunmak; bu sayede dilimizin değişik imkânları yakalanabilecek ve bu yolla da eski kültürümüzün değerlerine yaklaşılabilecek” gibi maddeler bulunmaktadır. Bu maddeler yayın politikası ve işleyişini açıklar niteliktedir.
Dergiye görsel olarak zenginlik katan en önemli unsur ise çizer Hasan Aycın’ın yaşanılan dönemi ve insanı esas olan çizgileridir. 16. sayıdan itibaren çizgileri ile Yönelişler sayfalarında yer alan Aycın’ın düzensiz aralıklarla yayımlanan 13 çizgisi ile karşılaşılır. Bunun yanında Cahit Zarifoğlu’na ait bir çizgi de derginin 47. sayısında görülmektedir.
Geniş bir şiir ağına sahip olan Yönelişler’in şair kadrosu süreklilik gösterenler bakımından şu şekilde sıralanabilir: Ebubekir Eroğlu, Mehmet Ocaktan, Ahmet Yücel, Osman Konuk, İhsan Deniz, Hüseyin Atlansoy, Necat Çavuş, Yılmaz Daşçıoğlu, Şakir Kurtulmuş, Mehmet Çağlayan, Ali Sali, Hasan Selami Binay, Seyfettin Ünlü. Derginin ikinci yayın dönemi itibariyle Cevdet Karal ve Mehmet S. Fidancı da bu listeye dâhil edilebilir. Dergide bir düzen göstermeksizin, aralıklarla şiirleri yayımlanmış ya da en az bir şiiri ile görülen imzalar ise, Yönelişler’de poetik yazıları ile yer alan Sedat Umran, dört şiirle Cahit Zarifoğlu, Arif Ay, Adnan Özer, Cahit Koytak, Oktay Taftalı, Adem Turan, Vural Bahadır Bayrıl, Muzaffer Budak, Süleyman Portakal, Ahmet Kot, Muzaffer Sezer, Mustafa Özçelik, Cumali Ü. Hasannebioğlu, İlyas Demirbaş, Hüseyin Bektaş, çocuk şiirleri ile Mustafa Ruhi Şirin, Seyfettin Manisalıgil, Lale Müldür, Nihat Hayri Azamat, Cafer Turaç, Orhan Alkaya, İbrahim Eryiğit, Abdullah Şevki, Mehmet Ragıp Karcı, Hasan Sabri, Naci Erol, Yüksel Peker, Kemal Sayar, Ahmet Kekeç, Üzeyir Sali, Necmi Doğan, Mehmet Erdoğan, Mürsel Sönmez, Yücel Ulu, Necip Evlice, Macit Er, Gıyasettin Ekici, Bedri Gencer, Müslüm Batuk, İbrahim Serhat Canpolat, Ali Dölek, Mehmet Akif Kireççi, Serap Ural, Ali Emre ve Hakan Karataş, Hüseyin K. Ece gibi isimlerdir.
Dergide, şiir kadar olmasa da hikâye alanında da dikkat çekici isimler yazmıştır. Hikâyeleri dergide çok yoğun görülmese de kurucu isimlerden olarak Adnan Tekşen, en çok hikâye ile Mustafa Kutlu, Cemal Şakar, Ramazan Dikmen, Ali Haydar Haksal, Rasim Özdenören, Osman Özcan, Kâmil Yeşil ve Kâmil Doruk. Bu isimlerin dışında ise hikâye toplamları açısından birer hikâye ile Yönelişler’de görülen diğer isimler ise: Cahit Zarifoğlu, Mehmet Çetin, Murat Yalçın, Serap Vural, Ümit Gezgin, Ali Bozkurt, Ahmet Evyapan, Binnur Akdemir, Mustafa Özçelik, Kemal Sayar, Hüseyin Yorulmaz, Ömer Say ve Gıyasettin Ekici.
Bununla beraber Yönelişler dergisinde Eski Türk edebiyatına dair çalışmalarını aktaran isimler de bulunmakta. Bunlar Adnan Tekşen, Osman Bayraktar, Recep Duymaz, İnci Enginün, Mehmet Çetin, Kâmil Eşfak Berki, Mustafa Kocaosmanoğlu, İsmail Kıllıoğlu, Necat Birinci, Mustafa Özçelik, Mehmet Tekin, Durali Yılmaz, Âlim Kahraman ve Muhsin Macit gibi isimler de derginin söz konusu alanına katkı sağlayan yazarlardır.
Adem Suvağcı
