Papirüs Dergisi

Atilla Özkırımlı’nın “Ya bir dergi çıkararak ya da çıkaracağı bir dergiyi düşünerek” yaşamıştır dediği Cemal Süreya tarafından çıkarılan Papirüs Dergisi dönemin en önemli şair ve yazarlarının yer aldığı bir edebiyat dergisidir. Belli aralıklarla yayın hayatı kesilen dergi, toplamda elli üç sayı basılmıştır. İlk sayısı Ağustos 1960’ta, son sayısı ise Mart 1981’de okuyucuya ulaşmıştır.

Dergi, belli aralıklarla üç dönemde çıkarılmıştır. İlk sayısı Ağustos 1960’ta yayımlanırken mali sorunlar başta olmak üzere çeşitli aksamalar nedeniyle sekiz ay ara verildikten sonra 1961’de üç sayı daha çıkarabilmiştir. Bu ilk döneminde dört sayfalık tabloid bir dergi olan Papirüs, fazla etkili olamamıştır.

İkinci dönemini Haziran 1966- Haziran 1970 tarihleri arasında yaşamıştır ve bu dönemde toplam 47 sayı çıkmıştır. İlk dönemin aksine dergi, bu döneminde o yılların en önemli edebiyat dergilerinden biri olmuştur. Cemal Süreya, dergi için Paris’ten getirdiği arabayı satmıştır. Maddi zorluklar ve 12 Mart muhtırasından ötürü yayın hayatı o dönemde son bulmuştur. 1980’de dergi, üç aylık olarak yeniden basılmaya başlamışsa da iki sayı sonra 12 Eylül darbesinden ötürü daha da basılamamıştır.

Derginin adı ilk başta ilkçağ uygarlıklarını düşündürten, Anadolu gerçeklerinden beslenen ve Anadolu insanını derinden tanıyıp tanıtmayı amaçladığı için “Ararat” olarak düşünülmüş. 1966 Nisan ayında dergilerde çıkan ilanlarda da bu ad kullanılmıştır. Bir sonraki ilanlarda ise derginin adı “Papirüs”tür. “Ararat”, altta küçük puntoyla ve parantez içinde yazılmıştır. Cemal Süreya, isim değişikliğini şöyle açıklamıştır: “Derginin adı değişti: Papirüs. Ermeniler, Ağrı Dağı’nı istiyor. Hem de Ararat ismiyle istiyorlar. Ayrıca “Ararat Gençlik Teşkilatı” diye de bir teşkilat kurmuşlar. Bu yüzden değiştirmek zorunda kaldık.”

Süreya, dergiye Papirüs ismini vermesinin sebebini de arkadaşlarından biri olan ve Dinar’da bulunan Nedret Gürcan’a yazdığı 22 Aralık 1959 tarihli mektubunda, eski Mısırlıların ilk yazılarını Nil kıyılarında yetişen papirüs adlı otların yapraklarına yazmalarından ötürü olduğunu belirtmiş.

Papirüs dergisi, bir telif yazılar dergisi olarak kayıtlara geçmiştir. Dergide az da olsa çeviri şiir ve denemelere de rastlanmaktadır. Temelde kendi edebiyatımız olmalı, fikri dergiye hakimdir. Dergide, edebiyatımızın Tanzimat’tan bu yana girdiği süreç üzerinde durmak istemiş, eski eserleri yeniden elden geçirme çabalarına girmiştir.

Yazar kadrosuna bakıldığında ise Cemal Süreya’nın, dergiyi belli kişilerle sınırlamayıp zenginleştirmek istediği anlaşılmaktadır. Derginin ilk sayfalarında Cemal Süreya’nın imzasız başyazıları bulunmaktadır. Derginin geneli ele alındığında başta Ülkü Tamer olmak üzere, Edip Cansever, Turgut Uyar, Tomris Uyar, Gülten Akın ve İlhan Berk öne çıkan isimleridir. Dergide yaklaşık 100 yazar veya şair bulunmaktadır. Bunların arasında Sezai Karakoç, İsmet Özel, Ataol Behramoğlu, Behçet Necatigil, Haldun Taner, Leyla Erbil, Ahmed Arif, Ece Ayhan, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Enis Batur, Nazım Hikmet, Refik Durbaş, Sait Faik Abasıyanık, Salah Birsel ve Yaşar Kemal gibi isimlerin de bulunması, döneme damgasını vuran edebiyat dergilerinden biri olmasının önünü açmıştır.

Derginin Savran adlı bir bölümü vardır. Bu bölümde kitap tanıtımları, dergi incelemeleri yer alır. Ayrıca bir biyografi bölümü de bulunmaktadır ki bu, Cemal Süreya için ayrı bir önem taşımıştır. Asıl düşüncesi her şaire otobiyografisini yazdırmaktı.

Papirüs Dergisi, dört yıl içinde; Orhan Veli Sayısı (8. Sayı), Nazım Hikmet Sayısı (16. Sayı), Çekoslovakya’da Entelektüel Hayat (27. Sayı), İkinci Yeni Antolojisi (41. Sayı) ve Otobiyografiler Sayısı (46’ncı ve 47’nci Sayılar) olmak üzere beş kez özel sayı olarak yayımlanmıştır.