Türkiye’de edebiyat dergilerinin tarihi incelendiği vakit Cumhuriyet’in ilanından sonra yayın dünyasına yüzlerce edebiyat dergisinin girdiğini görürüz. Bunların bir kısmı oldukça kısa bir ömür sürdürmüş, çok da tesir etkisi uyandırmadan unutulup gitmiştir. Diğer bir kısım dergi ise hem bünyesinde barındırdığı şair ve yazarların verimliliği hem Türk edebiyatının modernleşmesine ve çeşitlenmesine sağladığı katkı hem de okuyucuyla kurduğu ilişki açısından diğerlerinin arasından sıyrılıp öne çıkmıştır. Mavera, bu tür edebiyat dergilerinin başında gelmektedir. 1976-1990 yıllar arasında ilk 91 sayısı Ankara’da, geri kalan sayıları İstanbul’da, toplam 164 sayı çıkan aylık edebiyat dergisi Mavera, nitelikli şiir, öykü, deneme ve eleştiri yazılarıyla Türk edebiyatının modernleşmesine katkı sağlamış bir yayın organıdır.
Edebî metin üretmenin yanı sıra Türk ve dünya edebiyatının teorik meselelerinin ele alındığı bir platform olan Mavera’da Cahit Zarifoğlu, Rasim Özdenören, Alaeddin Özdenören, Mehmet Akif İnan, Adil Erdem Bayazıt, Ersin Nazif Gürdoğan ve Hasan Seyithanoğlu hem derginin kurucularıdır hem çekirdek kadroyu oluşturmaktadır. Ayrıca genç şair/yazar adaylarıyla yakından ilgilenerek yeni kuşakların yetişmesine de katkı sağlamışlardır. Mavera’nın Büyük Doğu, Diriliş ve Edebiyat dergilerinin bir takipçisi olduğu hakikati o dönemlerde yeterince vurgulanmamış olsa da kurucuları arasında sayılan isimlerin neredeyse tamamı Necip Fazıl’ın Büyük Doğu’sunda ve Sezai Karakoç’un Diriliş Dergisi’nde yetişmişlerdir. Nazif Gürdoğan bu konuda şöyle der: “Mavera’nın temelleri Büyük Doğu, Diriliş ve Edebiyat dergilerinde atıldı. Karakoç, Necip Fazıl ve Pakdil, kendilerinden hiçbir zaman mezun olunmayan birer üniversite olmuşlardır. Mavera etkisi bu üç çizgiyi takip etti.” Cahit Zarifoğlu ise kendisi ve arkadaşlarının yetişmesinde Sezai Karakoç’un ne ölçüde katkı sağladığını şu sözlerleler aktarır: “Sezai Ağabey’in sohbetlerinden ve yazdıklarından çok şeyler öğrendik. Her anlamda bizim hocamızdı. Yetişmemizde çok büyük faydası oldu.” Kısacası, Necip Fazıl, Nuri Pakdil ve çoğunlukla Sezai Karakoç, onlar için iyi bir yol gösterici olmuşlardır. Dünya görüşlerinin şekillenmesi ve medeniyet anlayışlılarının olgunlaşması, Karakoç vasıtasıyla mümkün olmuştur. Üstelik Cahit Zarifoğlu, Rasim Özdenören ve Adil Erdem Bayazıt’ın edebî ürünleri hakkındaki ilk eleştiri yazıları Diriliş dergisinde çıkmıştır.
Dergi, 1976 yılının Aralık ayında ilk sayısını yayımlayarak edebiyat dünyasındaki yerini alır. Mavera’nın ocak ayında değil de aralıkta yayın hayatına atılmasının nedeni, Edebiyat dergisinin şubat ayında çıkarılmasıyla aynıdır. Yani, Mavera da tıpkı Edebiyat dergisi gibi yazarlarının, peygamber efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v) gayrimüslimlere benzememe konusundaki hassasiyeti gereği Hıristiyanların yılbaşına denk gelen bir ayda dergiyi çıkartmayı uygun görmemeleridir.
Derginin dağıtım, pazarlama, muhasebe ve abone işlemlerini Cahit Zarifoğlu üstlenmiştir. Yazıların tashihi, derlenmesi, sıralanması, matbaaya verilmesi ise Rasim Özdenören’e kalmıştır. Derginin 52 sayfadan oluşan ilk sayının son sayfalarında “Çeşitlemeler” üst başlığı altında “MAVERA” başlıklı küçük bir yazı yer almıştır. Cahit Zarifoğlu imzalı bu yazıda yeni yayımlanan her derginin niçin çıktığını izah eden bir başyazıya yer verildiği hatırlatılmış. Ama Mavera’nın ilk sayısında bu izah yazısı yoktur. Zarifoğlu bu durumu şöyle aktarmıştır derginin ilk sayısında: “ne kadar yok olsak da yine de varız…” 17. sayıdan itibaren ise Cahit Zarifoğlu bu kısımda (Çeşitlemeler) açtığı “Okuyucularla” sayfalarında, gelen mektupları değerlendirmiş, kendine has üslûbuyla bu sayfaları derginin merakla okunan bir bölümü haline getirmiştir. İlk yıllarda hemen hemen bütünü sanat ve edebiyata ayrılan dergide zamanla aktüel ve politik konular da yer tutmaya başlamış, İslâm dünyasında olup bitenlere geniş yer ayrılmıştır. Böylece kalabalık bir okuyucu kitlesine hitap etmeye başlayan derginin tirajı kısa süre içinde 10 bine yükselmiştir.
Rasim Özdenören’in, Mavera’nın çıkış hazırlıkları sürerken dost, tanıdık ve ilgililere yolladığı bir mektupta, derginin çıkış amacını şu sözlerle ifade etmiştir: “MAVERA. Yani öte, yani bir şeyin ötesinde bulunan, Frenkçe deyimiyle transandant. Bu kelimenin türevi olan MAVERAÎ ise, öteye mensup, öteki âlemle ilgili, deneyüstü, fizik ötesi gibi anlamlara gelir. Bu kelime, ayrıca, bilginin deneysel olmayıp sezgisel olduğunu ifade eden bir görüşü de kapsamına alır. Dolayısıyla felsefî anlamda, bütün insan bilgilerinin kaynağının Allah olduğu görüşüne işaret eder. Bütün bu anlamlarıyla MAVERA, edebiyat anlayışımızı oldukça geniş boyutlar içinde özetleyen bir kelimedir.”
Mavera dergisinin sürekli yazar kadrosu şu şekildedir: Alaeddin Özdenören, Alim Kahraman, Ali Haydar Haksal, Cahit Zarifoğlu, Erdem Bayazıt, Ersin Nazif Gürdoğan, İsmail Kıllıoğlu, Mehmet Akif İnan, Mehmet Atilla Maraş, Mustafa Özçelik ve Rasim Özdenören. Bu yazar ve şairlerin dışında Mavera’da sıkça rastlanan başka yazarlar da mevcuttur. Atasoy Müftüoğlu denemeleriyle; Hüseyin K. Ece, Kadir Tanır, Osman Sarı hikâyeleriyle; İsmet Özel, Şakir Kurtulmuş, Mehmet Ocaktan, A. Vahap Aktaş, Avni Doğan, İbrahim Sadri şiirleriyle; Mehmet Çağlar mektuplarıyla; Mehmet Kahraman incelemeleriyle; Cemil Çiftçi gezi notlarıyla; Meral Maruf Afganistan hakkındaki hatıralarıyla; Hasan Aycın karikatürleriyle; Necmettin Türinay, Ömer Lekesiz, Mustafa Miyasoğlu, Seyfettin Ünlü ve A. Ekmel Akkor çeşitli türlerde kaleme aldıkları yazılarıyla ve Özkul Eren ise hazırladığı kapak desenleriyle Mavera’da yer alıp, dergiye destek vermişlerdir.
Dergiler, bilindiği üzere zaman zaman önemli gördükleri konular hakkında özel sayılar çıkarmaktadır. Mavera da altı özel sayı hazırlamıştır. Bunlar:
Hikâye Özel Sayısı: Mavera’nın 1980 Eylül ayında yayımlanmış olan 46. sayısıdır. Yayımlanma sebebi, 1960’lı yıllardan sonra yazmaya başlayan hikâyecilerin, en azından bir kısmı derli toplu bir şekilde okuyucuya sunmak amacıyla çıkarıldığı belirtilmiştir.
Afganistan Özel Sayısı: Mavera’nın, 1982 Ocak ayında yayımlanan 62. sayısıdır. 200 sayfadan oluşan özel sayının, yoğun talep üzerine ikinci baskısı da yapılmıştır. Konu olarak, 27 Aralık 1979’da “Fırtına 333” harekâtı ile Sovyet birliklerinin Afganistan’a girmesiyle başlayan savaş ele alınmıştır. Afganistan’ın durumunu yakından müşâhede etmek isteyen Mavera ekibi, yedi kişilik bir grup Afganistan’a gitmiştir. Bu ekip, Afganistan’da çeşitli kampları gezmiş ve Afgan liderlerle görüşmelerde bulunmuştur. Bu yolculuk sırasında çekilen fotoğraflar, özel sayıda kullanılmıştır. Böylece Mavera’da ilk kez fotoğraf basımı gerçeklemiştir.
Necip Fazıl’a Rahmet Özel Sayısı: Bu sayı, 1983’te 80-81-82 sayılarının birleştirilmesiyle 288 sayfa olarak yayımlanmıştır. Kapakta Necip Fazıl’ın portre şeklinde bir fotoğraf, arka kapakta ise onun cenazesinde çekilmiş olan, tabutu omuzlarında taşıyan kalabalığın fotoğrafı yer almıştır.
Cahit Zarifoğlu Özel Sayısı: 7 Haziran 1987’de Hakk’ın rahmetine kavuşan Zarifoğlu için 1987 Eylül ayında özel sayı (129. sayı) çıkarılmıştır. Bunlar dışında da Fethi Gemuhluoğlu (12. sayı, Kasım 1977) ve Tasavvuf (92-95. sayılar) özel sayılar çıkarılmıştır.
Adem Suvağcı
Mavera Dergisi’nin 131. sayısını PDF olarak buradan indirebilirsiniz.
1 Yorum